پرسش :

در دوران جنگ تحمیلی ، چه نهادهایى در امر تبلیغات مسئول بودند و چگونه عمل نمودند؟

پاسخ :
در زمان جنگ در سطح ملى، ستادى با عنوان«ستاد تبلیغات جبهه و جنگ» زیر نظر شوراى عالى دفاع تشکیل شده بود. این ستاد متولى امر تبلیغات و اخبار جنگ بود که اغلب اخبار جنگ از کانال این ستاد به صدا و سیما، روزنامه‏هاى داخلى و خبر گزارى جمهورى اسلامى داده مى‏شد و از طریق این خبر گزارى نیز به خبر گزارى خارجى منعکس مى‏شد.
لذا در رأس تبلیغات جنگ، ستاد تبلیغات جنگ شوراى عالى دفاع قرار داشت و در سطوح پایین‏تر، واحد تبلیغات جبهه و جنگ قرارگاه‏ها، تیپ‏ها، لشکرها و یگان‏ها مستقیما فعال بودند. بعد از آن هم واحدهاى تبلیغات ستادهاى مشترک نیروهاى مسلح و سازمان‏هاى تبلیغى کشورى، به ویژه شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى، صدا و سیما و غیره فعالیت مى‏کردند. قابل ذکر است که در امر تبلیغات جنگ، استراتژى واحدى به ویژه در عملیات روانى و برون مرزى وجود نداشت و دامنه‏ى تبلیغات دشمن را نه تنها نمى‏پوشاند، بلکه بعضا دچار انفعال نیز بود. در چنین اوضاعى، بیشترین نقش مثبت و ایجابى در تبلیغات جنگ را امام خمینى (رحمت الله علیه) یک تنه انجام مى‏دادند و ابزار و فرصت‏هاى تبلیغى صرفا منعکس کننده بودند، نه آنکه از آن همه هجمه‏هاى تبلیغى امام علیه استکبار و دشمنان بهره‏بردارى کنند.
تبلیغات جنگ در سطح خردتر و در داخل کشور را سازمان‏ها و نهادهاى مختلف درگیر در جنگ نیز انجام مى‏دادند. مثل ارتش که در درون خودش سازمان عقیدتى - سیاسى داشت و یا سپاه که معاونت تبلیغات و معاونت فرهنگى داشت و تا حدودى آنها مسئله‏ى تبلیغات را در میان رزمندگان انجام مى‏دادند. اما به طور رسمى و مستقیم، وزارتخانه‏ها در تبلیغات جنگ نقشى نداشتند؛ لیکن وظایف مختصرى را بر عهده گرفته و آن را انجام مى‏دادند. به عنوان مثال، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى با استفاده از امکانات خود در زمینه‏هاى فرهنگى، هنرى، تبلیغاتى، مطبوعاتى و انتشاراتى فعالیت‏هایى را انجام داد از جمله: تهیه فیلم‏هاى مستند 16 و 35 میلى مترى و فیلم‏هاى داستانى 16 میلى مترى درباره جنگ؛ همکارى با سایر مراکز هنرى در تهیه و ساخت فیلم جنگى؛ نشر کتب فارسى و عربى درباره جنگ عراق و ایران )اعم از مستند، قصه و شعر و غیره ( ؛ تهیه تراکت‏هاى چسبان با تیراژ زیاد؛ تهیه آلبوم مصور از جنگ و تجاوز رژیم بعثى به ایران به سه زبان عربى، انگلیسى و فارسى؛ چاپ تقویم و توزیع آن میان رزمندگان جبهه‏هاى نبرد؛ تهیه جزوه‏هاى سرود، دعا و فرازهایى از سخنان امام خمینى (رحمت الله علیه) و توزیع آن در جبهه‏ها؛ چاپ بروشور و آرم و نشان و مدال براى رزمندگان در جبهه‏ها؛ چاپ ماهانه‏ى هشت مجله به زبان‏هاى عربى، انگلیسى، اردو، فرانسه، ترکى و فارسى و غیره جهت استفاده دانشجویانى ایرانى و مسلمان خارج از کشور؛ تهیه کارت پستال رنگى درباره جنگ و تهیه چاپ پوسترهاى مختلف به زبان‏هاى عربى، انگلیسى و فارسى در طرح‏هاى مختلف و مطالبى درباره جنگ تحمیلى و نظایر آن.
سایر مراکز تبلیغاتى نیز در زمینه‏ى تبلیغات جبهه و جنگ فعالیت‏هایى را در جبهه‏ها و پشت جبهه‏ها بر عهده داشتند و این طور نبود که »ستاد تبلیغات جبهه و جنگ« به تمام فعالیت‏هاى این مراکز فرهنگى خط بدهد و آنها را به طور رسمى کنترل کند و یا بودجه‏ى آنها را بپردازد. کشور ما در دوران جنگ مثل سایر زمینه‏ها، براساس سعى و خطا و کسب تجربه به مفاهیم و ارزش‏هاى جدیدى دست یافت.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ